Werken in bouwteam!

Werken in bouwteam heeft in Vlaanderen nog een negatieve bijklank. Door het diepgewortelde wantrouwen tussen de bouwpartners en het gebrek aan afspraken inzake kostenbeheersing, heeft de bouwheer steeds het gevoel zijn portefeuille op tafel te gooien wanneer hij eraan denkt om zijn project in bouwteam te realiseren. Hij zal hierdoor, als puntje bij paaltje komt, toch nog steeds opteren voor een klassieke aanbesteding. Immers, de concurrentie laten spelen onder de bouwers is voor hem op dit ogenblik de enige tool die hij kent om controle over de kosten van het bouwproject te krijgen. Maar vanuit de Verenigde Staten lijkt een nieuwe wind te komen aanwaaien.

Integrated Project Delivery

In mei 2008 publiceerde het American Institute of Architects of AIA een aantal juridische documenten die de relaties tussen bouwprofessionals herstructureerden en die het proces van ontwerpen en bouwen opnieuw definieerden. Deze documenten waren nodig om een wettelijk kader te bieden voor “Integrated Project Delivery” of IPD. In theorie wordt een dergelijke IPD uitgevoerd door een bouwteam bestaande uit de eigenaar, architect, aannemer en de belangrijkste studiebureaus; zij onderschrijven allemaal dezelfde doelstellingen en bijhorende plichten en rechten.

De sleutel tot deze manier van werken ligt in het gebruik van BIM: door eerst alles digitaal te modelleren, ontdekt men de conflicten en kan men ze oplossen vooraleer de eerste steen gelegd wordt. Wie ooit reportages van National Geographic zag over het bouwen van onderzeeërs en schepen, kan zich een goede voorstelling maken van wat hiermee bedoeld wordt. Voor een bouwproject wil dit zeggen dat aannemers bij het ontwerp betrokken zullen moeten worden en dat het traditionele verloop van een bouwproces veranderd zal moeten worden. Alle partijen zullen een zekere graad van eigenbelang moeten laten varen ten voordele van het algemeen belang van het project. Er zal, met andere woorden, een nieuwe set rechten en plichten gecreëerd moeten worden.

De nieuwe documenten van de AIA ondersteunen IPD op twee manieren.

• De eerste manier is eerder een “evolutie” te noemen. Ze laten toe dat bouwpartners met IPD van start gaan zonder daarbij hun vertrouwde contractvormen helemaal los te laten. 
• De tweede manier is een ware “revolutie”. Ze vormen een volledig nieuw wettelijk kader om ten volle van de voordelen van een IPD te kunnen genieten.

De “evolutionaire” manier van werken wordt ondersteund door diverse Amerikaanse bepalingen: A295-2008 (General Conditions of the Agreement for Integrated Project Delivery), B195-2008, A195-2008...

Suzanna Harness, raadgever voor de AIA inzake contractdocumenten, stelt het als volgt: “De A295 beschrijft een proces waarbij de aannemer vroegtijdig ingeschakeld wordt. Hierbij engageert de aannemer zich om, tijdens het ontwerpproces, samen te werken met de architect door frequent te rapporteren over de maakbaarheid van het ontwerp om zo tot een gegarandeerde maximum prijs te komen.” 

De “revolutionaire” aanpak is de C195-2008, Standard Form Single Purpose Entity (SPE) Agreement for Integrated Project Delivery. In dit model richten de bouwheer, architect en aannemer een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid op met als enige doelstelling het ontwerpen en bouwen van het project.

Suzanna Harness legt uit: “Het is de vennootschap die een contract aangaat met de eigenaar-aandeelhouder, met de architect-aandeelhouder en met de construction-manager-aandeelhouder voor de diensten die nodig zijn om het gebouw ontworpen en gebouwd te krijgen.” De aparte contracten zijn nodig omdat, ook in bepaalde staten van de USA, de vennootschap zelf bv niet de functie van architect mag uitoefenen. De AIA is ondertussen aan het werken om ook voor deze subcontracten “Standard Forms” te maken. De revolutie van dit SPE model zit in het feit dat alle “aandeelhouders” afzien van claims tegen elkaar, behalve uiteraard voor opzettelijke fouten.

Ook nieuw is de manier waarop er met de winst omgegaan wordt. Bij de oprichting worden er door de bouwheer-aandeelhouder een aantal meetbare parameters gedefinieerd (bv planning, bouwkost, duurzaamheid). Tijdens het ontwerp- en bouwproces worden de architect-aandeelhouder en de construction-manager-aandeelhouder vergoed voor hun directe kosten maar de uiteindelijke gezamelijke winst wordt pas uitgekeerd naarmate de doelstellingen die bij de oprichting geformuleerd werden, gerealiseerd zijn. Dit biedt iedere aandeelhouder net die prikkel die nodig is om alle conflicten binnenskamers op te lossen. Maar het gaat verder: de gezamenlijke potentiële winst wordt groter naarmate men beter samenwerkt.

BouwData PB®

BouwData PB® kiest resoluut voor deze “revolutionaire” aanpak en biedt een set afsprakenstelsels die de concrete werking van een dergelijke tijdelijke vennootschap kan ondersteunen. BouwData PB® laat dus toe om te focussen op het eigenlijke werk: ontwerpen en bouwen. BouwData PB® stapt, net als de AIA, ook af van de klassieke design-bid-build formule en selecteert aannemers op hun wil tot teamwork en vakkennis. De diverse bouwfasen worden dan ook anders bekeken.

• Bij het structuurontwerp (d.i. vlekkenplan mét intekening van de hoofddraagstructuur en technische kokers) worden de belangrijkste studiebureaus én aannemers inzake stabiliteit en technieken ingeschakeld in het team. Samen met de bouwheer wordt een programma van eisen overeen gekomen conform tabel 7 van de NEN 2634.
• De architect werkt verder de plannen uit; de constructor-manager maakt een globale planning op voor de uitvoering en maakt alvast een grove inschatting van de Algemene UitvoeringsKost (AUK). 
• Tijdens het verdere ontwerpproces overweegt het team de mogelijke materialen en legt alles vast in een digitaal model. De architect is hier de creatieve spil: hij luistert naar de technische uitleg van de ingenieurs en de verlangens van de bouwheer. Het is aan hem om hieruit dit net iets andere project naar voren te toveren dat het geheel tot een succes maakt. De “administratieve” kant kan uitbesteed worden aan de constructor-manager: hij diept het programma van eisen verder uit conform tabel 8 van de NEN 2634 en tabel 1 van de BB-SfB (zie de volledig uitgeklapte versie van de structuur PvE bij de gratis downloads) en de juiste kosten (kostendrager x kostenkengetal) worden daar tegenover geplaatst om af te toetsen of alles binnen budget blijft. 
• Het einde van het ontwerpproces wordt afgesloten met een goedkeuring van de bouwheer op het voorliggend ontwerp, verder uitgediepte PvE en bijhorende kostenraming. 
• Daarna volgt de werkvoorbereiding. Hierbij worden de kostenkengetallen vervangen door een gedetailleerde calculatie o.b.v. prijzen die men opvraagt bij onderaannemers en leveranciers. M.a.w. men schakelt hier om van “prestatie” naar “technische oplossing” zodat men tot een goed onderbouwde en goed gedocumenteerde GMP (Guaranteed maximum price) komt. 
• Tijdens de realisatie gaat men alle relevante informatie aan het model hangen zodat de eigenaar bij oplevering over een virtueel model beschikt dat de basis kan vormen voor het facility management van het gebouw. Inzake kosten gaat men alles boeken op de componenten zodat een controle mogelijk blijft op alle tussenliggende kostenkengetallen die men hanteerde. Zaak is immers kennis op te bouwen voor volgende projecten.

Meer info

Op www.bouwdata.net én heel uitgebreid op C3A.Net (luik 70_BIM_Extracties op C3A.Net) is heel wat meer info te vinden.

Onderstaande documenten m.b.t. BouwData PB ® zijn gratis te consulteren op C3A.Net, onder de rubriek 70_BIM_Extracties. Een gratis login voor deze site kan aangevraagd worden via C3A.Net.

• Dossier- en documentenbeheer
• Indeling groupware
• Bouwfasering
• Structuur prestatiebestek versus technisch bestek
• Kostensoorten
• Groot- en eenheden
• Gebruiksfuncties en ruimtebenamingen
• Kostendragers en bijhorende ratio's

Volgende documenten zijn enkel toegankelijk voor leden van de BouwData PB® Userclub:

• Uitgebreide handleiding construction cost engineering
• Sjablonen in Word voor prestatiebestek (conform C3A afsprakenstelsel)
• Sjablonen in Excel t.b.v. budgetteringen
• Sjablonen in Excel t.b.v. opmetingen (zowel t.b.v. ontwerp als t.b.v. werkvoorbereiding)
• Middelen en activiteiten voor calculatiepakket in Excel formaat, inclusief richtprijzen
• Database met coördinaten van leveranciers en onderaannemers (met zoekmogelijkheid via autofilter op naam, inkoopbudgetnummer en gemeente)

Wilt u meer weten over hoe BouwData PB dit allemaal precies invult, surf dan naar www.bouwdata.net en word lid van de BouwData PB Userclub. Of volg een tweedaagse opleiding bij USG Innotiv. Informatie hierover kan verkregen worden bij Kathleen Dupont (mail kdupont@usginnotiv.be of GSM 0498 51 46 19)

Ir-arch Peggy Bovens,

zaakvoerder PB calc & consult