Winnend Wedstrijdontwerp Energypark Averbode door S3Architecten met REVIT

Naar gewoonte hebben we in C3A-Wijzer weer een opmerkelijke realisatie van een bureau uit de C3A-Userclub. Bij dit project werd bij het ontwerp gebruik gemaakt van SketchUp, maar voor de verdere gedetailleerde uitwerking was Revit Arch. dé tool bij uitstek !

S3Architecten

Fig.: op de website www.s3a.be vind je alle verdere details van S3Architecten

S3Architecten is een jong en dynamisch bureau dat bestaat uit drie architecten met reeds een breed activiteitenspectrum waarbij complexiteit vaak een extra motivatie is om een opdracht te aanvaarden. Koenraad Schoovaerts, Jeroen Smekens en Marijn Sève studeerden in 2005 samen af aan Sint Lucas Brussel, ieder met andere en specifieke kwaliteiten, maar allen met één zelfde visie op het maken van architectuur. De sterkte van het bureau ligt dan ook in de samenwerking van het complementaire team van de drie architecten, aangevuld met goede contacten met een aantal freelance partners (ingenieur, landmeter, tekenaar, …)

Het bureau, gevestigt te Mechelen, specialiseert zich in hedendaagse architectuur, zowel op vlak van vormgeving als bouwmethodes en technieken. Vanzelfsprekend is ook het engagement voor duurzame architectuur, het label ‘energiebewust architect’ werd behaald en reeds een aantal passief- en laagenergiewoningen werden gerealiseerd. Op de groeiende referentielijst staan momenteel veel ééngezinswoningen, nieuwbouw en verbouwingen, maar ook reeds enkel grotere projecten zoals appartementen, publieke gebouwen en wedstrijdontwerpen. Eén van die wedstrijdontwerpen, dat overigens werd gewonnen, is het ontwerp voor het ‘Energypark’ te Averbode, waarop we hierna wat dieper zullen ingaan.

WEDSTRIJDONTWERP ‘ENERGYPARK’ AVERBODE

door S3A i.s.m. Schellen Architecten

In 2009 werd een prijsvraag uitgeschreven door een ondernemer om het bestaande vervallen recreatiepark te Averbode om te vormen tot het ‘Energypark’ Dit recreatiepark moest een semi-publiek, semi-privaat sport- en evenementenpark worden met een hoofdgebouw en verschillende bijgebouwen. Een samenwerking tussen Schellen architecten en S3Architecten leverde volgend ontwerp op.

INGEBED IN DE LANDSCHAPPELIJKE OMGEVING

Het gebouw is letterlijk INGEBED in de groene omgeving. Het is opgenomen in een HEUVEL. Vanuit de aanpalende bossen ziet men als het ware geen echt gebouw. Dit doordachte concept biedt verschillende voordelen:

• Een perfecte landschappelijke integratie. 
• De bevoegde stedenbouwkundige en milieudiensten zullen dit zeker weten te appreciëren. Het volume van de evenementenhal met een vrije hoogte van 12 meter zit vrij centaal en verdwijnt in de natuurlijke omgeving; 
• De gebruikers en bezoekers kunnen het dak betreden en krijgen overweldigende zichten en perspectieven over het domein en de vijvers; 
• Recreatieve en competitie sporters kunnen de heuvel van het dak benutten in de uitoefening van hun favoriete sporten. We denken aan muurklimmen ter plaatse van de backstage en paden voor wandelaars, lopers en fietsers. Deze paden zullen aansluiting geven op het pad over het inkomgebouw. Hierdoor ontstaat er een uniek en attractief parcours; 
• Het begroeien van het dak geeft een vertraagde regenafvoer. Hierdoor vermijden we wateroverlast op de riolering en heeft het regenwater langzaam de tijd om te infiltreren en natuurlijk af te vloeien; 
• De grond en beplanting geven massa en inertie aan het dak van het gebouw. Dit is zeer duurzaam en energievriendelijk (zie verder). 
• De glooiende heuvel zorgt ervoor dat koude NW-winden geen vat hebben op het gebouw. Dit komt het energiepeil van het gebouw sterk ten goede.

VIER INSNIJDINGEN IN DE HEUVEL

Op deze manier zorgen we voor voldoende licht binnen in het gebouw en extra toegangen voor grootse evenementen, leveringen keuken, nooduitgangen, toegang podium en artiesten. Tevens zorgen de insnijdingen voor deels overdekte binnenpleinen aan de crèche, kantoren en conciërgewoning.

VOLLEDIG OPEN NAAR DE VIJVER MET DE NODIGE BESCHERMING TEGEN DE ZON

De zijde van de vijver is bijna volledig beglaasd. Alle belangrijke functies zoals de inkom, verkoopsruimte, cafetaria, restaurant, de foyers van de evenementenhall, bibliotheek, fitness, hydropool, sauna, en de kantoren hebben frontaal zicht op de waterpartij.

De glazen wand op het zuidoosten geeft PASSIEVE ZONNEWARMTE. In de winterperiode staat de zon laag en geeft ze gratis warmte. Om opwarming in de zomer te voorkomen zijn er grote horizontale overkragingen met lamellen voorzien. Ter hoogte van de cafetaria en het restaurant is er een groot terras op de verdieping voorzien. De lamellen geven ook hier een aangename beschutting en geborgenheid. Voor de foyers en kantoren zijn hetzelfde type lamellen voorzien maar dan in vertikale opstelling.

OVERZICHTELIJKE EN LOGISCHE INTERNE ORGANISATIE

Er is een optimaal onderling contact tussen de verschillende functies en activiteiten. Vanuit elke invalshoek zijn verschillende activiteiten waarneembaar. Dit creëert een sterke interactie en wekt nieuwsgierigheid op om meer dingen te ontdekken. De verschillende functies en activiteiten zijn gegroepeerd in vier overzichtelijke clustergroepen (lobben). Het komt de leesbaarheid en herkenbaarheid van het gebouw ten goede.

• CULTUUR: Hier treffen we de receptie, de inkom, het atrium, het muziek- en sportmuseum, de bibliotheek, de opnamestudio’s en de werkateliers aan. 
• SPORT en WATER: Met het sportlabo, de testruimtes, de hydropool, de sauna, de haman en de fitness. 
• ENTERTAINMENT: Waar de mensen samenkomen rond optredens, sportwedstrijden, enz… Met de bijhorende stock, infrastructuur van backstage, loges en productielokalen. 
• LOGISTIEK: Daar treffen we de conciërgewoning, de catering en de kantoren aan.

In de tussenzones zijn telkens ondersteunende nevenfuncties gesitueerd zoals crèche, verkoopsruimte, foyer en restaurant.

We hebben gekozen om met 2 niveaus te werken. Er is een intense interactie tussen beide niveaus. Per bouwlaag zijn er verder geen niveauverschillen voorzien i.v.m. goede toegankelijkheid. Eén enkele bouwlaag zou het gebouw minder compact, te uitgestrekt en duurder maken.

EEN DUURZAAM EN ENERGIEBEWUST HOOFDGEBOUW

Voor dit hoofdgebouw wordt op het vlak van bouwwijze en technische installaties, gestreefd naar een maximale integratie van energiezuinige technologieën in een innovatief totaalconcept. Dit zal leiden tot een drastische energiebesparing ten opzichte van standaard gebouwen.

MATERIAALGEBRUIK, CONSTRUCTIEMETHODE EN ALTERNATIEVE BOUWWIJZEN

De duurzaamheid van een gebouw wordt door verschillende factoren bepaald. Een eenvoudige en goed doordachte draagstructuur is niet alleen economisch, maar biedt op lange termijn ook de meeste mogelijkheden. De structuur is immers het voornaamste van een gebouw.

De keuze van materialen worden afgestemd op de functies. De gebruikte materialen dienen met een beperkt onderhoud een lange levensduur te garanderen. Ze dienen zowel in productie als in recyclage achteraf, ecologisch verantwoord te zijn. De materialen dienen duurzaam, gebruiks- en onderhoudsvriendelijk te zijn gezien het publieke karakter van de gebouwen. Dit werkt kostenbesparend voor het onderhoud van de gebouwen.

ONDERHOUDSVRIENDELIJK EN ENERGIEZUINIG

Eenvoudige bediening elektriciteit en verwarming, regeling van verwarming en elektriciteitsgebruik in functie van de aanwezigheid, opdeling in gebruik, e.d. Toepassen van een gebouwbeheersysteem voor een optimale regeling, binnenklimaat en controle. Sturingsysteem op de ventilatie, verwarming, ramen enz. i.f.v. binnen- en buitentemperatuur, dag- en nachttemperatuur. Gebruik van waterbesparende sanitaire toestellen, bv. Douchekoppen, spoeling wc’s e.d. Toepassing van verlichting met een beter rendement, minder energieverbruik, Een onderhoudsarm gebouw met onderhoudsvriendelijke materialen.

OPTIMALE VORM EN BOUWFYSICA HET GEBOUW

Er werd in eerste instantie veel aandacht besteed aan energetische prestatie van de gebouwschil. Het realiseren van een performante gebouwschil met goede isolatie in daken, wanden en gevels is immers cruciaal om de energieverliezen door transmissie te minimaliseren.

Het ontworpen gebouw zit ingebed in een heuvel. Dit minimaliseert de energieverliezen. De grond en beplanting op het dak geven massa en inertie aan het gebouw. Dit is zeer duurzaam en energievriendelijk. In de zomer warmt het gebouw niet op en in de winter geeft de massa een bescherming tegen afkoeling. De koude noordwestenwind heeft totaal geen vat op het gebouw.

VERDERE ENERGETISCHE MAATREGELEN EN TECHNIEKEN

Tal van technieken en ingrepen maken dat de duurzaamheid van dit ontwerp verder wordt geoptimaliseerd zoals bvb;

• Het aanwenden van passieve zonne-energie op de zuid-georiënteerde glaswand. 
• Een gecontroleerde en beweegbare zonwering met geïntegreerde fotovoltaïsche cellen. 
• Verwarmen en koelen door middel van een warmtepomp 
• Sanitair warmwaterproductie en voorverwarming van de cv door middel van zonnecollectoren. 
• Ventilatie met warmterecuperatie en grond-lucht warmtewisselaars. 
• Regenwaterrecuperatie.

REVIT Architecture

Nadat Schellen architecten en S3Architecten hadden besloten om voor dit project samen te werken werd er na onderzoek en analyse van programma en site zo snel mogelijk overgegaan tot ontwerpen. De eerste ontwerpen en planschetsen gebeurden zoals steeds op papier. Door het maken ven enkele specifieke keuzes m.b.t. vormgeving en het algemeen opzet van het gebouw kwamen we al snel tot een ontwerp dat qua vormgeving enorm boeiend was, maar tegelijkertijd niet vanzelfsprekend om te bevatten en waarschijnlijk nog moeilijker om met de computer te gaan uittekenen.

Om zo snel mogelijk een duidelijk driedimensionaal beeld te scheppen van het project maakten we in eerste instantie gretig gebruik van het teken/ontwerpgemak van SketchUp. Hierdoor kregen we al zeer snel een algemeen beeld en konden we beter de volumewerking van het geheel inschatten. Als eerste ontwerptool was dit dus ideaal en samen met een aantal basisplannen die we toen nog tweedimensionaal hadden getekend in Autocad hadden we in principe voldoende materiaal om in te dienen als wedstrijdontwerp. Het enige dat nog ontbrak waren enkele deftige presentatiebeelden en het was toen dat door ons voor het eerst Revit werd aangewend voor dit project. Het was in eerste instantie het render-vermogen van Revit dat ons voor dit project van pas kwam. Het 3D model van SketchUp werd geïmporteerd in Revit en mits het toekennen van enkele materialen aan de juiste layers leverde dit reeds zeer presentabele beelden op die dan verder werden opgewerkt in Adobe Photoshop en het ontwerp was klaar om in te dienen!

Gewonnen! Het was al snel duidelijk bij de presentatie van het project dat het gedurfde ontwerp zeer in de smaak viel bij de opdrachtgever en dat het een zeer goede beslissing was geweest om voldoende energie te steken in het driedimensionaal voorstellen en uitwerken van het project om alle aspecten ervan duidelijk te kunnen toelichten. Volgend op het winnen van de wedstrijd moest het ontwerp nu verder worden uitgewerkt en moest er worden gezocht naar optimalisatie, haalbaarheid, samenwerking met studiebureaus en ingenieurs, enz. Het sprak voor zich dat een aantal plannetjes en een SketchUp-model in deze fase ruimschoots onvoldoende waren en er moest dus snel en efficiënt meer bruikbaar materiaal geproduceerd worden.

Herstarten van nul … of toch niet helemaal. Het was ook in deze periode dat we Revit steeds meer zijn beginnen gebruiken voor het uitwerken van onze andere projecten, toen in hoofdzaak woningen en kleine projecten, maar ook reeds voor het uittekenen van een groot appartementencomplex (‘Malterie’ te Boortmeerbeek). Mede door een zeer goede ervaring wat betreft tijd en efficiëntie voor het uittekenen van project ‘Malterie’ hebben we op dat moment beslist om volledig van scratch te starten en ons project volledig driedimensionaal op te bouwen in Revit. Uiteraard moesten we niet volledig van nul beginnen want de gemaakte Autocad plannen konden we gewoon linken of importeren om als onderlegger te gebruiken om op te beginnen bouwen, en we waren vertrokken.

Voor ons werd het uitwerken van dit specifiek project in Revit vooral een zeer leerrijke ervaring op vlak van het creëren van atypische bouwelementen, het maken van componenten, het maken van driedimensionaal gebogen en uitgesneden elementen, het omzetten van ‘solids’ naar ‘roofs’ of ‘walls’, enz. Op eerste zicht leek er veel tijd en werk gestoken te worden in het creëren van bepaalde elementen en het detailleren, maar het werd al snel duidelijk dat dit geen verloren energie was geweest eens we begonnen met snedes, aanzichten, 3D beelden, enz. uit het model te halen en dankzij het eenvoudig exporteren van 2D of 3D DWG-bestanden ontvingen de betrokken partijen al snel werkbare bestanden waarop zij verder konden werken. Omgekeerd was het voor ons steeds gemakkelijk om bepaalde DWG-bestanden (bvb. detailindeling van het wellness gedeelte) te linken in ons Revit-model. Eén van de moeilijkste punten was waarschijnlijk het vormgeven van het dakgeheel. Hiervoor werkten we in eerste instantie met ‘solids’, hetgeen ons ook nog wat ontwerp vrijheid gaf tijdens het uittekenen, maar deze werden dan gaandeweg vervangen door ‘roofs’ en nadat we de goede manier hadden gevonden om deze ‘roofs’ te gaan ‘editen’ bleek dit zelfs eenvoudiger te zijn dan het werken met de ‘solids’.

Eén van de grootste voordelen was ook dat we steeds bij elke aanpassing die we deden onmiddellijk een driedimensionaal beeld hadden van de impact ervan op het geheel, hetgeen in louter 2D onmogelijk zou zijn. Bovendien is het steeds maar een druk op de knop om daar ineens ook presentabele gerenderde beelden van te krijgen. (Wij werken met PC Windows 7 professional ? netwerkconfiguratie 2.67 GHz Intel Core i5 64 bit 8 GB RAM, hiermee gaat tekenen en renderen vlot)

Hoewel het op het eerste zicht dus veel moeilijker leek om een ingewikkeld ontwerp driedimensionaal uit te werken, zijn we er ondertussen van overtuigd dat het voor zo’n type ontwerp juist absoluut noodzakelijk is om constant 3D te denken, te ontwerpen én te tekenen en daarvoor was Revit dé tool bij uitstek!

tekst: Jeroen Smekens, S3Architecten